Մինչև երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Ախալցխայի բնակչության մեծամասնությունը հայեր էին, անգամ տեղի վրացիները վարժ հայերեն են խոսել: Անվերջ կարելի է թվարկել հայ հանճարների, որ ծնվել են Ախալցխայում: Փոքրիկ Ծուղրութ գյուղը, որտեղ մի առվակ չկա, և այգիները չեն ոռոգվում, տվել է Դեր-ծովակալ Սաղոյան Արտավազդ, հայագիտության հիմնադիրներից Գալուստ Տեր-Սահակյան: Հակոբ Մանանդյան, Ստեփան Մալխասյանց, Հակոբ Կոջոյան, Լուսինե Զաքարյան, Վարդգես Սուրենյանց և այլք: Ախալցխան լրջագույն ուսումնասիրության է արժանի, հասկանալու՝ որն է հողի գաղտնիքը, որ այդքան արժանի հայորդիներ է տվել:
